İhracat Mentorunuz BAZ Girişim olarak bu yazımızda devletler tarafından uygulanan yaptırımlardan bahsettik. Özellikle ABD’nin uyguladığı yaptırımlar üzerinde durduğumuz yazımızda sizler için bilinmesi gereken tüm hususları sorular halinde derledik. Keyifli okumalar.
Yaptırımlar Nedir?
Yaptırımlar, siyasi, askeri ve ekonomik hedeflerle bir ülkenin başka bir ülkedeki kişi ve kurumların davranışını değiştirmek üzere giriştiği ve yaptırım uygulanan ülkedeki yaşamın birçok yönünü etkileyen eylemlerdir.
Yaptırımlar Kabaca Neyi Hedefler?
Yaptırımlar, yaptırım uygulanan ülkenin belirli bazı davranışlarının yaptırım uygulayan ülkenin istekleri doğrultusunda değiştirilmesini veya bazı durumlarda rejimin/iktidarın değiştirilmesini hedefleyebilir.
Hangi Ülkeler Yaptırım Uyguluyor?
Uluslararası alanda birçok ülke birbirine yaptırım uygulayabiliyor. Bununla birlikte bizler en çok Birleşmiş Milletler, ABD ve biraz da AB’nin yaptırımlarını duyuyoruz. Birleşmiş Milletler yaptırımları daha çok siyasi. ABD ve AB’nin yaptırımları ise siyasetin yanı sıra ekonomik etkiler de doğuruyor. Dünya ticaretinin çok büyük bir kısmı Dolar ve Euro ile yapılıyor ve yaptırımlar finansal atom bombası gibi yaptırım uygulanan ülkeleri etkiliyor. Örneğin, tüm dolar işlemleri ABD New York üzerinden gerçekleştiği için bankalar, SDN Listesinde bulunan kişi ve kurumlar ile yaptırım uygulanan ülkelere ilişkin işlemleri gerçekleştirmiyor.
ABD Yaptırımları Nelerdir?
ABD Yaptırımları iki türlüdür:
a. Birincil Yaptırımlar: ABD’li gerçek ve tüzel kişileri (yeşil kart sahipleri dahil), ABD’nin yurtdışında yatırımı olan şirketlerdeki çoğunluk hissesinin ABD’lilerde olduğu şirketleri bağlar. Yaptırımların ihlali halinde hapis cezasına kadar varan işlemler olabilir.
b. İkincil Yaptırımlar: TR gerçek ve tüzel kişileri de dahil olmak üzere diğer ülke vatandaşlarını bağlar. ABD’nin yaptırımları ihlal ettiğini belirlediği gerçek ve tüzel kişilere yönelik uygulanabilir. Eğer SWIFT sisteminde dolar kullanımı, şirketin ABD sistemlerini kullanarak (internet sitesinin domain ve hostingi bile olabilir) bu işlemleri yapması durumunda birincil yaptırımlara tabi kılınır. Bu da demektir ki, yaptırım ihlali nedeniyle ABD üzerinden geçen para transferlerinize el konulabilir veya işlemi yapmaktan ABD’li finansal kuruluş imtina eder veya parayı göndericiye iade eder.
OFAC Nedir?
ABD Hazine Bakanlığı Yabancı Varlıkları Kontrol Ofisi (OFAC), ABD güvenlik ve dış politika hedeflerini desteklemek için ticari ve ekonomik yaptırımlar uygulayan bir ABD Hazine Bakanlığı kuruluşudur. Mali suçlarla mücadele konusunda ABD’deki en etkili örgüttür. SDN Listesinde yaptırım uygulanacak kişi ve kurumları yayınlar. SDN Listesindeki kişi ve kurumlarla işlem tesis eden kişi ve kurumlar da yaptırım ve ceza riski ile karşı karşıya kalır.
SDN Listesi Nedir?
ABD, bazı kişi, şirket ve kurumları SDN adı verilen listeye eklemekte ve bu kişilerle ticari işleme girişen üçüncü ülke vatandaşlarına da yaptırım uygulayabilmektedir. Firmaların işlem yaptığı muhataplarının da SDN listesinden kontrol etmesi önerilmektedir. SDN Listesinin haricinde de yasaklı kişi ve kurum listeleri bulunmaktadır.
ABD Yaptırımları nasıl takip ediyor?
En önemli takip SWIFT üzerinden yapılmaktadır. Dolayısıyla proforma faturalar dahil olmak üzere hiçbir şekilde Dolar kullanılmaması gerekli. Bunun dışında ABD, farklı istihbari kaynaklar kullanarak da yaptırımları uygulayabiliyor. Ayrıca, üçüncü kişilerin ihbarı kaynaklı da yaptırım incelemesi yapılabiliyor.
Yaptırıma konu işlem nasıl belirleniyor?
ABD’nin farklı ülkelere yönelik yaptırımlarının ABD’li veya diğer ülke vatandaşları tarafından ihlalinin belirlenmesinde “belirgin işlem” kıstası uygulanmaktadır. OFAC bir işlemin belirgin işlem olup olmadığına karar verirken belge ve durumların tümünü dikkate almakta olup, aşağıdaki ölçütler doğrultusunda karar vermektedir.
- Boyut, sayı, işlemin sıklığı,
- Şekil, karmaşıklık, işlemin ticari amacı,
- Yönetim kademesinin işlemin tekrarı üzerindeki farkındalık düzeyi,
- İşlem ve bloke edilmiş kişi arasındaki bağ,
- İşlemlerin amacının yasaya uygunluğunun etkisi,
- İşlemlerin aldatıcı/yanıltıcı eylemleri içerip içermediği,
- ABD Hazine Bakanlığı’nın vaka bazında değerlendireceği diğer nedenler.
Bir vakanın belirgin olarak addedilip addedilemeyeceği, vakanın kendine has durumuna bağlı olmaktadır. Burada unutulmaması gereken husus, 40 bin dolarlık tek bir işlemle de yaptırım uygulanabileceğidir. Bir firmanın yaptırıma tabi tutulmasının sonucu, en iyi ihtimalle firmanın ve ortaklarının banka hesabı açamayacak, dolayısıyla ticari faaliyeti sürdüremeyecek duruma gelmesidir.
Bu hususlara rağmen yaptırım uygulanan bir ülkeyle ticaret sürdürülebilir mi?
Yaptırım uygulanan bir ülkeyle ticareti sürdürmek imkansız değildir. Yaptırımlar ticareti durdurmaz, sadece riskini ve maliyetini artırır. Firmalarımızın yaptırımlara rağmen yaptırım uygulanan ülke pazarında yer alabilme hususunda;
- Ticarete konu ürünün yaptırımlar rejimi kapsamındaki konumu,
- Yaptırım uygulanan ülke pazarında ticaret yapılacak kişi ya da kurumların kim olduğu (SDN Listesine bilhassa dikkat edilmesi),
- ABD ile ilişkilerinin düzeyi,
- Firma sahiplerinin ABD vatandaşlığı (Green Card dahil),
- Firma sahiplerinin veya firmanın ABD’de varlıklarının olup olmadığı,
- ABD’li gerçek veya tüzel kişilerin firma ortakları arasında yer alıp almadığı,
- ABD’li finansal kuruluşlardan firmaya yönelik kredi akışının olup olmadığı,
- Firmanın SDN Listesine alınması durumunda bunun firma açısından ne gibi sorunlar doğurabileceği,
- Ticaretlerinde para transferinin nasıl olacağı,
konularında kapsamlı bir değerlendirme yapması uygun olacaktır.
Sarraflık kanalı ile TR’ye gelen ihracat bedelinin muhasebeleştirilmesinde sıkıntı olur mu?
Hayır, olmaz. Ülkemizde bankacılık alanında gelişmemiş veya uluslararası finansal sistemden dışlanmış ülkelere yapılacak ihracat gelirinin ülkeye getirilmesi zorunluluğu bulunmamaktadır. Muhasebe kayıtlarında bu hususta herhangi bir sorunla karşılaşılmamaktadır. Ticaretin önemli bir kısmı sarraflık mekanizması kanalıyla olmaktadır. Sarraflık mekanizmasının bölgede yaygın bir şekilde kullanıldığı bilinmektedir. Öte yandan, ABD’li yaptırım otoritelerinin sarraflık mekanizmasının kullanılmaması için çok ciddi uyarıları bulunmaktadır. Bu uyarıların göz ardı edilmesi durumunda gerçek veya tüzel kişilere yönelik yaptırım ihtimali ortaya çıkmaktadır.
Banka kanalıyla yaptırımların söz konusu olduğu alanda yapılan bir işleme ilişkin parayı ülkemize getirebilir miyim?
Ülkemizdeki bankalar yaptırım uygulanan bir alanda para transferine aracılık etmez.
Malı yaptırım uygulanan ülkeye göndermeden başka bir ülkedeki firmaya göndersem, yaptırımlardan etkilenmez miyim?
Etkilenirsiniz. ABD, ilk veya ara satıcının son kullanıcı kontrolünü (end user) hem TR’de hem yaptırım uygulanan ülkede yapmasını beklemekte, yaptırım uygulanan ülkeyle iş yapan firmalardan basiretli bir tüccar gibi davranmasını istemekte, bilmiyordum mazeretine sığınmasını kabul etmemektedir. Malı başka bir ülkeye gönderip, oradaki aracı şirket vasıtasıyla yaptırım uygulanan ülkeye geçişini sağlasanız bile ABD tarafından yaptırımlara ilişkin olarak nihai kullanıcı sorgulaması yapmış olmanız yine beklenir.
İnsani Ticaret Nedir?
Yaptırımlarda genelde yaptırımı uygulayan taraflar, yaptırım uygulanan ülkede halkı değil yönetimi hedeflediklerini, dolayısıyla insani ticaret denilen gıda, ilaç, tıbbi cihaz ve hijyen ürünleri gibi belirli alanlarda halka zarar vermemek amacıyla ticari faaliyette bulunulabileceğini ifade eder. Bununla birlikte, insani ticaretin yine de SDN Listesindeki kişi ve kurumlarla yapılmaması gerekir.
Yaptırım Uygulanan Ülkeden İnsani Ticaret Alanında Ürün Alsam Başka Ülkeye Satsam Olur mu?
Olmaz. Yaptırımların ana hedeflerinden birisi, yaptırım uygulanan ülkenin döviz rezervlerinin tüketilmesidir. Yapmak istediğiniz işlem ile yaptırım uygulanan ülkeye döviz kazandırırsınız. Dolayısıyla insani ticaret bile olsa bunun yapılması yaptırıma tabidir.
Yaptırım Uygulanan Ülkeye İnsani Ticaret Ürününe Bankalar Aracılık Eder mi?
Bankalar belirli şartlar altında yaptırım uygulanan ülkeye insani ticarete aracılık edebilir. Bu şartların en önemlileri, yaptırım uygulanan ülkedeki alıcının SDN Listesinde olmaması, ürünlerin ülkemiz limanları üzerinden geçmesi ve limanlarda bağımsız denetim kurumlarınca kontrollerinin yapılmasıdır. Bankalar genelde ülkemiz limanlarına uğramayan ürünlerin transit ticaretine aracılık yapmak istememektedir.
ABD yaptırımları kaç yıl geriye dönük olabiliyor?
ABD’nin yaptırımlara ilişkin işlemlerinde konu işlemin herhangi bir kovuşturma veya soruşturmaya tabi olmaması kaydıyla beş yıllık zaman aşımı bulunmaktadır. Bununla birlikte, yaptırımın konusuna göre zaman aşımı süreleri değişebilmektedir.
Firmaların genelde Silahsızlanma Sözleşmeleri ekindeki listeler gibi liste beklentisi olsa yaptırım uygulanan ülkede mukim Ticaret Müşavirlik veya Ataşelikler SDN listesi kontrolü yapabilir mi?
Müşavirlik ve Ataşeliklerin böyle bir hizmeti bulunmamaktadır. Bu hizmet için kapsamlı yazılım hizmeti temin eden firmalar bulunmaktadır. Bu tarz yapılardan hizmet alınmasında fayda olabilir.
Öte yandan, birçok kişinin yaptırım uygulanan ülkedeki Müşavirlik ve Ataşeliklerle temasa geçtiği görülmektedir. Halbuki doğru olan, yaptırım uygulayan ülkedeki Müşavirlikle temasa geçmektir. Örneğin, ABD yaptırım uygulayan ülkeyse Vaşington Ticaret Müşavirliğiyle temasa geçilmesinde fayda vardır.
Yaptırımlar dış ticaret ile ilgilenen herkesin ve özelikle de ihracatçıların hakim olması gereken hususlardan birisi. İhracat süreci boyunca yaptırım engeline takılmadan ticaret yapabilmek bir hayli önem arz etmekte. Sizler de dış ticaret süreciniz boyunca destek alabileceğiniz uzman kişilere ihtiyaç duyuyorsanız BAZ Girişim ile iletişime geçebilir, süreç boyunca her konuda sizlere destek olacak ekibimize aklınızdaki tüm soruları danışabilirsiniz.
