Bu yazımızda, Türkiye’deki yatırım teşviklerini ele alacağız. Yazının devamı ise seri halinde önümüzdeki günlerde yayınlanacak.
Türkiye’de yatırım yapmak isteyen işletmeler, birçok avantajlı teşvik ve destekten faydalanma imkanına sahiptir. Nakdi veya gayrinakdi yatırım teşvikleri, Türkiye’nin ekonomik büyümesini desteklemeyi ve yatırımcıları teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Bu yazıda, Türkiye’de yatırım yapmak isteyen işletmelerin dikkate alması gereken yatırım teşviklerini ve devlet desteklerini ele alacağız.
Yatırımlarda Devlet Yardımlarındaki Kavramlar
Türkiye’de yatırım yapmak isteyen işletmeler, nakdi veya gayrinakdi yatırım teşviklerinden yararlandırılmaktadır. Bu teşviklerin hukuki altyapısı 19.06.2012 tarihli resmi gazetede yayımlanan 2012/3305 sayılı “Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar” ve buna bağlı olarak 20.06.2012 tarihli resmi gazetede yayımlanan 2012/1 sayılı “Uygulama Tebliği”dir.
Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar, teşvik edilmek üzere bazı yatırım uygulamalarını tanımlamıştır. Bu uygulamalar ve açıklamaları şu şekildedir:
- Öncelikli Yatırım Konularına İlişkin Uygulama: Belirli yatırım konularını 5. Bölge destekleri ile desteklemeyi hedefler.
- Genel Teşvik Uygulaması: Teşvik edilmeyecek yatırım konuları haricinde kalan tüm yatırımları kapsar.
- Bölgesel Teşvik Uygulaması: İller arasındaki gelişmişlik farkını azaltmayı ve illerin üretim ve ihracat potansiyellerini artırmayı hedefler.
- Stratejik Yatırımlara İlişkin Uygulama: Cari açığın azaltılmasına katkı sağlayacak katma değeri yüksek yatırımları desteklemeyi hedefler.
Bu hedefler doğrultusunda yatırımcıların yararlanması yönünde değişik imkanlar/unsurlar tanımlanmıştır. Bu imkanlar,
- KDV İstisnası
- Gümrük Vergisi Muafiyeti
- Vergi İndirimi
- Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği
- Yatırım Yeri Tahsisi
- Faiz veya Kar Payı Desteği
- KDV İadesi
- Sigorta Primi Desteği
- Gelir Vergisi Stopaj Desteği
Bu destek unsurlarının içeriğini ise şu şekilde özetlemek mümkündür:
- KDV İstisnası: Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında yurt içinden ve yurt dışından temin edilecek yatırım malı makine ve teçhizat için katma değer vergisinin ödenmemesi,
- Gümrük Vergisi Muafiyeti: Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında yurt dışından temin edilecek yatırım malı makine ve teçhizat için gümrük vergisinin ödenmemesi,
- Vergi İndirimi: Gelir veya kurumlar vergisinin, yatırım için öngörülen katkı tutarına ulaşıncaya kadar indirimli olarak uygulanması,
- Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği: Yatırım Teşvik Belgesi kapsamındaki yatırımla sağlanan ilave istihdam için ödenmesi gereken sigorta primi işveren hissesinin asgari ücrete tekabül eden kısmının Bakanlıkça karşılanması,
- Yatırım Yeri Tahsisi: Yatırım Teşvik Belgesi düzenlenmiş yatırımlar için Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde yatırım yeri tahsis edilebilmesi,
- Faiz veya Kar Payı Desteği: Teşvik belgesinde kayıtlı sabit yatırım tutarının p’ine kadar kullanılan krediye ilişkin ödenecek faizin veya kâr payının belli bir kısmının Bakanlıkça karşılanması,
- KDV İadesi: Sabit yatırım tutarı 500 milyon Türk Lirasının üzerindeki yatırımlar kapsamında ve imalat sanayiine yönelik (US-97 Kodu:15-37) düzenlenen yatırım teşvik belgeleri kapsamında gerçekleştirilen bina-inşaat harcamaları için tahsil edilen KDV’nin iade edilmesi (3065 sayılı KDV Kanununun Geçici 37. Maddesinde yapılan 8.4.2022 tarihli değişiklik ile imalat ve turizm sektöründe belge kapsamında gerçekleştirilen bina-inşaat harcamaları, 31/12/2025 tarihine kadar KDV iadesinden yararlandırılabilmektedir),
- Sigorta Primi Desteği: Yatırım Teşvik Belgesi kapsamındaki yatırımla sağlanan ilave istihdam için ödenmesi gereken sigorta primi işçi hissesinin asgari ücrete tekabül eden kısmının Bakanlıkça karşılanması olup bu teşvik unsuru sadece 6. Bölge yatırımları için geçerli olan bir uygulamadır.
- Gelir Vergisi Stopaj Desteği: Yatırım Teşvik Belgesi kapsamındaki yatırımla sağlanan ilave istihdam için ödenmesi gereken gelir vergisi stopajının asgari ücrete tekabül eden kısmının terkin edilmesi uygulaması olup sadece 6. Bölge yatırımları için geçerli olan bir teşvik unsurudur.
Ayrıca Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar’da yer almıyor olsa da sağlanan diğer destek unsurlarını da şu şekilde listelemek mümkündür:
Damga Vergisi ve Harçlar Kanunu İstisnaları:
- Yatırım mallarına ilişkin olarak bu malların üreticileri ve tedarikçileri arasında düzenlenen kağıtlar,
- Yatırıma yönelik gayri maddi hakların kiralanması ve satın alınmasına ilişkin düzenlenen kağıtlar,
- Sabit kıymet yatırımlarının imal ve inşasına yönelik düzenlenen sözleşmeler, taahhütnameler, teminatlar ve bu mahiyetteki kağıtlar,
- Danışmanlık ve teknik müşavirlik hizmetlerine ilişkin düzenlenen kağıtlar,
Damga Vergisi istisnası sağlanmakta ve bunlara Harçlar Kanununda yazılı harçlardan müstesna tutulmaktadır.
Emlak Vergisi İstisnası:
İnşa edilen binalar için, inşalarının sona erdiği tarihi takip eden bütçe yılından itibaren beş yıl süre ile iktisap olunan veya tahsis edilen araziler için, yatırım teşvik belgesi süresince geçici emlak vergisi muafiyeti uygulanmaktadır.
Binalara yönelik geçici emlak vergisi muafiyetinden faydalanabilmek için;
- Bina inşaatının Yatırım Teşvik Belgesinin tamamlama vizesinin yapılacağı tarihten önce sona ermiş olması,
- Yeni inşa edilen binaya ilişkin olarak 1319 sayılı Kanunun 23 üncü maddesi gereği verilecek olan emlak vergisi (bina) bildirimiyle birlikte Yatırım Teşvik Belgesinin bir örneğinin de ilgili belediyeye verilmesi gerekmektedir.
Arazilere yönelik geçici emlak vergisi muafiyetinden faydalanabilmek için;
- Yatırım Teşvik Belgesinin tamamlama vizesinin yapılacağı tarihten önce arazinin iktisap olunması ve tahsis edilmesi,
- Arazinin Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında yapılan yatırımlar için iktisap olunduğunun veya tahsis edildiğinin, Yatırım Teşvik Belgesinin bir örneğiyle birlikte ilgili belediyeye bütçe yılı içerisinde bildirilmesi, gerekmektedir.
Belediye Gelirleri Kanunu İstisnaları:
İnşa edilen binalara (ilave ve tadiller dahil) bina inşaat harcı istisnası getirilmiştir. İmar ile ilgili harçlara ilişkin getirilen istisnaları şu şekilde listelemek mümkündür:
- Parselasyon harcı,
- İfraz ve tevhit harcı,
- Plan ve proje tasdik harcı,
- Zemin açma izni ve toprak hafriyatı harcı,
- Yapı kullanma izni harcı,
Bu istisnalardan faydalanabilmek için ise;
- Yapı ve tesislere ilişkin izin, karar veya işlemin Yatırım Teşvik Belgesinin tamamlama vizesinin yapılacağı tarihten önce alınması veya yapılması,
- Bu kapsamda inşa edilecek yapı ve tesislere ilişkin izin, karar veya işlem aşamasında Yatırım Teşvik Belgesinin bir örneğinin ilgili belediyeye verilmesi, gerekmektedir.
Yapılacak yatırımlara, yatırımın karakteri açısından bakıldığında bunların 3 ana başlıkta toplanması mümkündür:
- Komple Yeni Yatırım: Mal ve hizmet üretimine yönelik olarak ana makine ve teçhizat ile yardımcı tesisleri içeren, gerektiğinde arazi-arsa ve bina-inşaat harcamalarını da ihtiva eden, yatırımın yapılacağı yerde aynı üretim konusunda mevcut tesisi veya mevcut tesisi ile altyapı bütünlüğü bulunmayan yatırımlardır.
- Modernizasyon (Yenileme/İkame) Yatırımı: Mevcut tesislerin üretim hatlarında teknik ve/veya ekonomik ömrünü tamamlamış makine ve teçhizata uygun parçaların eklenmesini veya mevcut makine ve teçhizatın yenileri ile değiştirilmesini, tesiste eksik kalmış bölümlerin tamamlanmasını, nihai ürünün doğrudan kalitesinin yükseltilmesini veya modelinin değiştirilmesini içeren yatırımlardır.
- Tevsi Yatırım: Mevcut bir yatırıma üretim hattı veya makine ve teçhizat ilavesiyle kapasitenin artırılmasına yönelik olan ve mevcut tesis ile altyapı müşterekliği oluşturarak bir bütün teşkil eden yatırımlardır.
Ayrıca teşvik belgesi tabi yatırımlara ilişkin olarak bilinmesi gereken diğer 2 önemli kavram da “Yatırıma Katkı” ve “Vergi İndirimi” kavramlarıdır. Bu iki terimin açıklaması şunlardır:
- Yatırıma Katkı Tutarı: Yatırımların, indirimli Kurumlar Vergisiuygulanmak suretiyle tahsilinden vazgeçilen vergi yoluyla Devletçe karşılanacak kısmına verilen isim olup bu şekilde tahsilinden vazgeçilen vergi toplamının yapılan yatırıma oranı ise Yatırıma Katkı Oranı olarak adlandırılır.
- Vergi İndirimi : Bölgesel Teşvik Uygulamalarıkapsamında gerçekleştirilecek yatırımlarda, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 32/A maddesi çerçevesinde gelir veya kurumlar vergisinin, öngörülen Yatırıma Katkı Tutarına ulaşıncaya kadar bölgeler bazında belirlenen oranlarda indirimli olarak uygulanmasına verilen isimdir.
Yatırıma Katkı ve Vergi İndirim Oranları, yatırımların yapıldığı bölgeye, Organize Sanayi Bölgesi içinde veya dışında yapılıyor olmasına göre farklılıklar taşır.
Bu çalışmada “Bakanlık” olarak anılan kurum, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığıdır.
Son Söz
Türkiye’de yatırım yapmak isteyen işletmeler, geniş kapsamlı teşvik ve desteklerden yararlanma fırsatına sahiptir. Nakdi veya gayrinakdi yatırım teşvikleri, KDV istisnası, vergi indirimi, sigorta primi desteği gibi bir dizi avantajı içermektedir. Ayrıca, damga vergisi ve harçlar kanunu istisnaları, emlak vergisi istisnası ve belediye gelirleri kanunu istisnaları gibi unsurlar da yatırımcılara mali kolaylık sağlamaktadır.
BAZ Girişim olarak ihracat ve devlet destekleri konusunda uzman danışmanlık hizmeti sunmaktayız. İhracat yapmak veya yatırım teşviklerinden yararlanmak için bizimle iletişime geçebilirsiniz. İhtiyaçlarınıza uygun çözümler sunmak için buradayız.
