Bu yazımızda, serbest bölgelerin avantajları ve kısıtlarını sizler için derledik.
Dünyada Serbest Bölgeler
Dünyada 135’ten fazla ülkede 3.500 serbest bölgede 68 milyon kişi istihdam edilmektedir. Ayrıca, dünya ekonomisindeki 500 milyar dolarlık ticaret yapılmaktadır.
Serbest bölgelerin dünyada önemi azalıyor mu artıyor mu tartışmaları yaşanıyor. Somut gerçeklik ise, sayılarının ve etkilerinin giderek arttığı görülmekte.
Gelişmiş ülkelerde serbest bölgeler, ithalatı yönetmek için önemli araçlar. Gelişme yolunda ülkelerde ise serbest bölgelerin dışa açılmaya çalışan ekonomilerde deneme alanları olarak öne çıkarıldığı görülmektedir.
Ülkemizde Serbest Bölgeler
Ülkemizde ilk serbest bölgeler, 1980’lerin ortalarında dışa açılma reformları sırasında kurulmuştur. Sonraki süreçte sayıları 20’ye yaklaşmıştır. Mardin ve Erzurum’da ise başarısız olan serbest bölgeler kapatılmıştır.
Serbest Bölgelerin Türleri
İlk önceleri kamu arazisi üzerine kamu altyapı yatırımlarının yapılmaktadır. Kamu tarafından işletilmesi şeklinde kurulan serbest bölgelerin zamanla kamu arazisi üzerine özel sektörün altyapı yapılır. En sonunda da özel sektörün araziyi veya altyapı yatırımlarını yapması şeklinde ilerlenmiştir.
Serbest Bölgelerin Amaçları
Serbest bölgelerin amaçları zaman içinde değişti. Şu anda serbest bölgelerin amaçları, ihracata yönelik yatırım ve üretimi teşvik etmektedir. Bununla birlikte, doğrudan yabancı yatırımları hızlandırmak, teknoloji girişini hızlandırmak, işletmeleri ihracata yönlendirmek ve uluslararası ticareti geliştirmek olarak benimsenmiş durumda.
Serbest Bölgelere Sunulan Teşvikler
Serbest bölgelere sunulan teşviklerin de zaman içinde değişti görülmekte. 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanununda, 2004 ve 2008 yıllarında yapılan değişiklikler ile sadece üretim faaliyetinde bulunan kullanıcılara gelir/kurumlar vergisi muafiyeti ile gelir vergisi stopaj istisnası getirilmiştir. Böylece, serbest bölgelerin amaçları arasında yer alan ekonominin girdi ihtiyacını ucuz ve düzenli bir şekilde temin etmek ifadesi serbest bölge amaçları arasından çıkarılmıştır.
Rakamlarla Serbest Bölgeler
Halen 24 bin dönüm üzerine kurulu Türkiye’deki 18 serbest bölgeden 9,7 milyar dolarlık ihracat yapılıyor. Serbest bölgelerde 510 yabancı olmak üzere, 2.002 şirket faaliyet gösteriyor. Ayrıca, bu bölgelerdeki toplam yatırımların payı ise 2,7 milyar doları yabancı yatırım olmak üzere 6,6 milyar dolar. Bu rakamlar, Türkiye’nin ihracatı ve yabancı yatırımı içinde artık oldukça önemsiz bir yüzdeye tekabül ediyor.
Serbest Bölgelerde Ticaret Sıkı Kurallarla Denetlenmektedir.
Geçmişteki birçok olumsuz deneyimden ders çıkarılarak hazırlanmış yazılım ve denetim altyapılarıyla serbest bölgelerde ticaret ise oldukça sıkı kurallarla yapılıyor. Özellikle yaptırımlardan bunalan ülkelerde serbest bölgelerin kaçağın merkezi olması, bu ülkelerden gelen yabancılar tarafından ülkemiz serbest bölgelerinin aynı şekilde algılanmasına neden oluyor.
Türkiye’nin Dünya Ekonomisiyle Tam Entegrasyonu Serbest Bölgelerin Önemini Azaltıyor.
Kısacası, Türkiye’nin serbest bölgeleri artık krizlerle anılmıyor. Ayrıca, dış ticaret içindeki önemleri ise giderek azalıyor. Bu da Türkiye’nin dünya ekonomisiyle tüm boyutlarıyla hemen tamamen entegre olduğunun bir yansıması denebilmektedir.
