İhracat Mentorunuz BAZ Girişim olarak bu yazımızda dış ticarette teslim şekillerini ele aldık. Alternatif teslimat türlerini, alıcı ve satıcının sorumluluklarını ve bilinmesi gereken detayları sizler için derledik. Keyifli okumalar dileriz.
Milletlerarası Ticaret Odası
Sözleşme imzalandıktan sonra emtianın alıcıya gönderilme aşamasında oluşacak riskler, masrafların paylaşımı gibi hususları düzenleme ihtiyacı hep olmuştur. İlk defa 1860’larda Belçika’da Milletlerarası Hukuk Derneği ticari terimlerin yeknesaklaştırılması için çalışmıştır. 1. Dünya Savaşından sonra Belçika, ABD, Fransa, İtalya ve İngiltere’nin öncülüğünde STK olacak şekilde MTO kurulmuştur.
MTO, dış ticarette emtia satımında teslim şekillerinin yeknesaklaştırılması için International Commercial Terms – INCOTERMS broşürleri yayınlamaktadır.
Incoterms
Milletlerarası ticari ilişkide taraflar, ya aktarım yöntemiyle ya da doğrudan MTO’nun sözleşme şablonuyla INCOTERMS’ü sözleşmelerine uyarlayabilir. INCOTERMS’e uygulanacak kurallar, hakimin uygulayacağı hukuka aykırı olmamak kaydıyla uygulama alanı bulacaktır. INCOTERMS, pozitif hukuk kuralı değildir, sadece yol göstericidir. INCOTERMS genel işlem kuralıdır. Taraflar, aralarındaki akdi ilişkiye bu kuralların bir bütün olarak uygulanması hususunda mutabakata varabileceği gibi, bir kısım hususlarda değişiklik yapabilir. INCOTERMS, sınır ötesi ticari araç kiralaması, gayrimenkul satımı, fikri mülkiyet veya hizmet sözleşmelerine uygulanabilir mahiyette değildir. Sadece FOB, CIF gibi ibareler INCOTERMS uygulanacağı anlamına gelmez. Sözleşmelerde açık açık INCOTERMS 2020 FOB gibi ibareler kullanılmalıdır. Eski INCOTERMS’lere de atıfta bulunulabilir. INCOTERMS 2010 CIF gibi. Eğer bu yapılmazsa yürürlükteki INCOTERMS anlaşılır.
Önceki INCOTERMS’ler 1928, 1936, 1953, 1967, 1976, 1980, 1990, 2010, 2010’dur. En son INCOTERMS ise 2020’dir. 2010 güncellemesi önemli değişiklikler getirmiştir. 2010 güncellemesinde bütün taşıma şekilleri için geçerli olan teslim şekilleri ve deniz ve iç su taşımalarında kullanılan teslim şekilleri ayrımı yapılmış olup, 2020 güncellemesinde de bu husus korunmuştur. 2010 güncellemesindeki yenilik, teslim şekilleri yerine taşıma türleri nazara alınarak hazırlanmasıdır. 2020 sözleşmesinde de aynı durum korunmuştur. ikili ayrım bulunmaktadır. “Tüm Taşıma Türlerini Kapsayan Kurallar” ve “Deniz ve İçsu Taşımalarına Özgü Kurallar”. C grubu teslimlerde vergi, masraf ve harçların alıcı tarafından karşılanması uygulamasına son verilerek bu yükümlülüklerin satıcıya ait olacağı kabul edilmiştir. 2020 güncellemesi kural olarak 2010 güncellemesini korumuştur. DAT(Delivered At Terminal) teslim şekli yerine DPU (Delivered at Place Unloaded) şekli getirilmiştir. INCOTERMS’ler esas itibariyle sözleşme konusu emtianın teslimi, hasarın intikali ve masrafların paylaşımını düzenlemektedir.
Incoterms bağlamında Teslim:
Sözleşme konusu emtiaya ilişkin yarar ve hasar riskinin satıcıdan alıcıya geçtiği anın belirlenmesidir.
Yarar ve Hasarın İntikali:
INCOTERMS 2020’de kural olarak emtianın alıcıya teslimi anında yarar ve hasarın intikal edeceği kabul edilmiştir. Bununla birlikte, taraflar farklı kayıtlar koyabilir. Bir diğer istisna ise, satıcı emtiayı alıcıya devretmeye hazırsa, alıcı bundan imtina ediyorsa bu durumda da yarar ve hasarın intikali gerçekleşmiş sayılır.
Masrafların Paylaşımı:
Alıcı tarafından karşılanacağı öngörülenler dışında emtianın teslimine kadar olan masraflar satıcı, teslimden sonraki masraflar ise alıcı tarafından karşılanacaktır. Satıcı ilke olarak ihracat için gerekli vergi, resim ve gümrük çıkış beyannamelerini karşılamak zorundadır.
Incoterms’de yer alan teslim şekillerinden hiçbirisi, teslim sonrası tarafların yükümlülüklerini dikkate almamaktadır. Örneğin, satılan makinelerin kurulumu gibi.
Teslim Şekilleri Incoterms 2020
- TÜM TAŞIMA TÜRLERİ İÇİN
- EXW (Ex-Works – İşyerinde Teslim)
- FCA (Free Carrier- Taşıyıcıya Masrafsız)
- CPT(Carriage Paid -Taşıma Ödenmiş Olarak)
- CIP (Carriage and Insurance Paid to – Taşıma ve Sigorta Ödenmiş Olarak)
- DAP (Delivered At Place – Belirlenen Yerde Teslim)
- DDP (Delivered Duty Paid – Gümrük Resmi Ödenmiş Olarak Teslim)
- DPU (Delivered At Place Unloaded – Belirlenen Yerde Boşaltılmış Teslim)
- DENİZ VE İÇSU TAŞIMACILIĞI TÜRLERİ İÇİN
- Ex Works, Ex Warehouse -EXW
Satıcı için en uygundur. Sorumluluğu azdır. Navlun ve sigortaya karışmaz. Satıcı, gerekli ambalajlamayı yapmalıdır. Satıcı, emtianın ihracı, transit geçişi, ithali için gerekli lisans, izin ve güvenliğe ilişkin diğer işlemler, yükleme öncesi gözetim ve diğer formaliteler için alıcının ihtiyaç duyduğu desteği bedeli alıcı tarafından karşılanmak üzere verecektir. Satıcının sigorta için yükümlülüğü yok ama alıcının sigorta için talep ettiği bilgileri vermelidir. Vermezse yükümlülüğünü ihlal etmiş sayılır. Alıcı, mal bedelini ödemelidir. Alıcı, nakliye sözleşmesi, gümrük işlemleri ve emtianın sigortasını yaptırmalıdır.
Taşıyıcıya Masrafsız Teslim (Free Carrier – FCA)
- Satıcının Yükümlülükleri
Emtianın gümrük çıkış işlemleri tamamlanmış olarak alıcı tarafından belirlenmiş taşıyıcıya, belirlenmiş yerde teslimidir. Örneğin yüklenmiş konteyner deniz taşımacısı tarafından devralındığında gibi. Satıcı, emtiayı, faturaları ve sözleşmede öngörülen diğer belgeleri alıcıya teslim etmek zorundadır. Taşıma sözleşmesi ve sigorta alıcıya aittir. Satıcı sadece iyi niyet ilkesiyle yardımcı olabilir. Satıcı ambalajlama ve gözetim giderlerini yaptırmakla mükelleftir. Gümrük, vergi ve diğer giderler satıcının yükümlülüğündedir. Emtianın taşıyıcıya teslim edilmesine anına kadar olan yarar ve hasar taşıyıcıya aittir. Uygulanabildiği ölçüde satıcı, alıcının talebi üzerine transit belgeleri, sevk öncesi gözetim işlemlerine ilişkin süreçleri masrafları satıcıya ait olmak üzere alıcıya temin etmekle yükümlüdür.
- Alıcının Yükümlülükleri
Alıcı, mal bedelini (semeni) ödemelidir. Satıcı, sözleşme konusu emtiayı taşıyana teslim ettiği anda yarar ve hasar ile yapılacak masraflar da alıcıya geçer.
Taşıma Ücreti Ödenmiş Olarak Teslim (Carriage Paid To – CPT)
- Satıcının Yükümlülükleri
Emtiayı satıcının kendi seçtiği veya karşılıklı kararlaştırılan kişiye belirtilen yerde teslim edeceğini ve nihai varış yerine kadar taşıma masraflarının kendisi tarafından karşılanacağını taahhüt eder. Satıcı, varış yerinde, alıcıya ait olacağı kararlaştırılan boşaltma masrafı dışındaki masraflar ve taşıma masrafları satıcı tarafından üstlenilir. Sigorta masrafları alıcı tarafından üstlenilir. Sigorta için gerekli bilgi ve belgeleri satıcı, alıcıya sağlamalıdır. Satıcı, emtianın ihracı için masrafları satıcıya ait olmak üzere gerekli her türlü ihraç izinlerini almalı ve gümrük işlemlerini yapmalıdır. Transit ülkelerdeki masraflar da satıcıya aittir. Satıcı, emtianın taşıyıcıya teslimine kadar olan yarar ve hasara katlanır. Satıcı, emtianın yüklendiğini en ivedi şekilde alıcıya bildirmelidir.
Satıcı, aksi kararlaştırılmamış ise, malları uygun ambalajlı şekilde ambalajlamalıdır. Satıcı, ihraç ülkesinin zorunlu kıldığı yükleme öncesi kontrol masraflarını ve gümrükleme ve ihracata ilişkin diğer masrafları karşılamak zorundadır. Satıcı, masrafları alıcıya ait olmak üzere, malın varış noktasına ulaşması için ihtiyaç duyulan her türlü bilgi ve belgeyi alıcıya sağlar.
- Alıcının Yükümlülükleri
Alıcı, mal bedelini (semeni) ödemelidir. Tespit edilen varma yerinde malı teslim almalıdır. Emtia taşıyıcıya teslim edildiğinde yarar ve hasar alıcıya geçer. Alıcı, varma yerini uygun bir zaman öncesinde satıcıya bildirmezse temerrüde düşer. Eğer satıcı malları sözleşmede belirlenmiş tarihte hazırlamış ise, alıcı almaz ise sözleşmedeki tarihte/yerde malların yarar ve hasarı alıcıya geçer. Alıcı, emtianın ihracı için gerekli masraflar dışındaki tüm masrafları karşılamakla yükümlüdür.
Taşıma ve Sigorta Bedeli Ödenmiş Olarak Teslim (Carriage and Insurance – CIP)
- Satıcının Yükümlülükleri
Satıcı; emtia, ticari fatura ve diğer uygunluk belgelerini alıcıya temin etmekle yükümlüdür. Satıcı, kendisi ile sözleşme yapmış taşıyıcıya belirlenen yer ve zamanda emtiayı teslim ettiğinde teslim yükümünü yerine getirmiş olur. Emtianın ihracı ve transiti için gerekli her türlü ihraç iznini ve resmi izinleri almalı ve gümrük işlemlerini tamamlamalıdır. Satıcı, masrafları kendisine ait olmak üzere taşıma sözleşmesi yapmakla da yükümlüdür, emtiayı taşıma sözleşmesi yaptığı taşıyıcıya belirlenen gün ve yerde teslim ettiğinde teslim yükü yerine gelmiş sayılır. Satıcı, asgari korumada olacak şekilde sigorta yaptırmakla yükümlüdür. Sigorta, malın 0’una yapılmalıdır. Sigortada riskin gerçekleşmesi durumunda yararlanıcı satıcı değil, alıcıdır.
- Alıcının Yükümlülükleri
Alıcının ilk yükümlülüğü semeni ödemektir. Alıcı, asgari sigortanın üstünde sigorta yaptırmak isterse bedeli üstlenmek zorundadır. Asgari sigortayı satıcı yaptırmak zorundadır. Alıcı, emtianın ihracına ilişkin masraflar dışındaki masrafları ve harçları karşılamakla yükümlüdür.
Belirlenen Yerde Teslim (Delivered at Place-DAP)
- Satıcının Yükümlülükleri
Satıcı; emtia, ticari fatura ve diğer uygunluk belgelerini alıcıya temin etmekle yükümlüdür. Satıcının belirlenen yerde ve limanda emtiayı taşıma aracından boşaltılmamış şekilde teslim etmesi gereklidir. Yerin net şekilde belirlenmesi önemlidir. Satıcı, emtianın ihracı için izinleri ve belgeleri almakla yükümlüdür. Transit için gerekli işlemleri de satıcı masrafları kendisi karşılayacak şekilde yapmalıdır. Taşıma sözleşmesinin masrafları satıcı tarafından karşılanmalıdır. Teslim yerinde boşaltma masrafları satıcı tarafından karşılanmalıdır. Satıcının emtiayı sigorta yükümlülüğü bulunmamaktadır. Satıcı, emtianın uygun bir şekilde alınmasını sağlayacak belgeleri alıcıya vermekle yükümlüdür. Emtia, olağan olarak ambalajlanmalı ise ambalajı satıcı yapmalıdır.
- Alıcının Yükümlülükleri
Alıcı, sözleşme konusu emtiayı belirlenen varma yerinde veya kararlaştırılan noktada taşıma aracından boşaltılmamış olarak teslim almakla yükümlüdür. Bu anda yarar ve hasar alıcıya geçer. Alıcı, semeni de ödemelidir. Alıcı, emtianın ithali için her türlü izni almak ve gümrük işlemlerini tamamlamakla mükelleftir. Teslim yeri ve zamanını yeterli zaman tanıyarak satıcıya bildirmelidir. Alıcı, emtiayı sigorta ettirmek isterse satıcı gerekli bilgi ve belgeleri sağlamalıdır. Sigorta yükü tamamen Alıcı üzerindedir.
Belirlenen Yerde Boşaltılmış Teslim (Delivered at Place Unloaded-DPU)
- Satıcının Yükümlülükleri
Satıcının belirlenen yerde ve limanda emtiayı taşıma aracından boşaltılmış şekilde teslim etmesi gereklidir. Yerin net şekilde belirlenmesi önemlidir. Satıcı, emtianın ihracı için izinleri ve belgeleri almakla ve alıcıya vermekle yükümlüdür. Transit için gerekli işlemleri satıcının yapmasına gerek yoktur. Taşıma sözleşmesinin masrafları satıcı tarafından karşılanmalıdır. Teslim yerinde boşaltma masrafları alıcı tarafından karşılanmalıdır. Satıcının emtiayı sigorta yükümlülüğü bulunmamaktadır. Satıcı, emtianın uygun bir şekilde alınmasını sağlayacak belgeleri alıcıya vermekle yükümlüdür. Emtia, olağan olarak ambalajlanmalı ise ambalajı satıcı yapmalıdır. Kısaca satıcı, sözleşme konusu emtianın belirlenen teslim yerinde taşıma aracından boşaltılmış şekilde teslimi için gerekli bütün işlemleri yapmalı ve bu işlemlerden doğacak masraflara katlanmalıdır. Bunun tek istisnası alıcının ülkesinde sözleşme konusu emtianın ithali için yapılması gerekli masraflardır.
- Alıcının Yükümlülükleri
Alıcı, sözleşme konusu emtiayı belirlenen varma yerinde veya kararlaştırılan noktada taşıma aracından boşaltılmış olarak teslim almakla yükümlüdür. Bu anda yarar ve hasar alıcıya geçer. Alıcı, semeni de ödemelidir. Alıcı, emtianın ithali için her türlü izni almak ve gümrük işlemlerini tamamlamakla mükelleftir. Alıcı, teslim yeri ve zamanını yeterli zaman tanıyarak satıcıya bildirmelidir. Alıcı, emtiayı sigorta ettirmek isterse satıcı gerekli bilgi ve belgeleri sağlamalıdır. Sigorta yükü teslimden itibaren tamamen alıcı üzerindedir.
Gümrük Resmi Ödenmiş Olarak Teslim (Delivered Duty Paid-DDP)
DDP terimi, satıcının emtiayı belirlenen varış yerinde ihracat ve ithalat gümrük resmi ödenmiş olarak taşıma aracından boşaltmaya hazır olarak alıcının tasarrfuna bırakması ile emtiayı teslim etmesidir. DDP Teslim Şartlı Satışlar, satıcı için azami yükümlülüktür. EXW’un tam tersidir.
- Satıcının Yükümlülükleri
Sözleşme konusu emtiayı, ticari faturaları ve diğer uygunluk belgelerini alıcıya sağlamakla yükümlüdür. Satıcı, emtianın ihracı ve ithali için transit dahil her türlü izni masraflarını da satıcı karşılayacak şekilde almalıdır. Satıcı taşıma sözleşmesi ve sigortayı da maliyeti kendisinden olacak şekilde yapmalıdır. Satıcının sigorta yükümlülüğü bulunmamasına rağmen yapması iyi olacaktır.
Gümrük Resmi Ödenmiş Olarak Teslim (Delivered Duty Paid-DDP)
- Alıcının Yükümlülükleri
Alıcı, emtiayı belirlenen yerde araçtan boşaltılmadan teslim almakla yükümlüdür. Semeni ödemelidir. Alıcının sigorta yükümlülüğü yok. Teslim anından sonra yapması ise tavsiyeye şayandır.
Gemi Doğrultusunda Masrafsız Teslim (Free Alongside Ship – FAS)Gemi Doğrultusunda Masrafsız Teslim (Free Alongside Ship – FAS)
- Satıcının Yükümlülükleri
Satıcı, satılanı gemi doğrultusunda (rıhtım veya mavnada) alıcıya teslim etmekle yükümlüdür. Sözleşme konusu emtiayı, ticari faturayı, diğer belgeleri alıcıya temin etmekle yükümlüdür. Sadece deniz ve iç su taşımacılığında kullanılabilir. Bu teslim türü, konteyner taşımacılığına uygun değildir. Satıcı, emtianın ihraç için gerektirdiği izinleri almak ve gümrük işlemlerini masrafları kendisine ait olmak üzere yapmakla yükümlüdür. Satıcı, taşıma sözleşmesi yapmakla yükümlü değildir. Satıcının emtiayı sigorta ettirme yükümlülüğü yoktur. Yükleme öncesi kontrol ve muayene işlemlerini yaptırmakla mükelleftir. Ambalajlama gerekli ise satıcı yaptırmalıdır. Satıcı, emtianın gemiye yüklendiğini alıcıya ihbar etmekle yükümlüdür.
- Alıcının Yükümlülükleri
Alıcı, emtiayı yükleme limanında, şayet tespit edilmiş ise kararlaştırılan noktada gemi doğrultusunda teslim almakla yükümlüdür. Semeni ödemekle yükümlüdür. Teslimden sonra yarar ve hasar alıcıya geçer. Alıcının teslimden sonraki süreç için sigorta yaptırması önerilir. Alıcı, emtianın ithali ve transiti için gerekli izinleri masraflarını da ödeyerek almalıdır.
Gemide Masrafsız Teslim (Free On Board – FOB)
Yalnızca deniz ve iç su taşımacılığında kullanılır. Emtianın belirtilen yükleme limanında gemiye aktarılmasıyla satıcının teslim yükünü yerine getirdiği anlaşılır.
- Satıcının Yükümlülükleri
Satıcı, söz konusu emtiayı gemide teslim etmek veya zincirleme satış (string sales) şeklinde teslim edilmiş emtia tedarik etmekle yükümlüdür. Satıcı, sözleşme konusu emtiayı teslim etmek, ambalajlamak, masrafları ödemek, belgeleri vermek, yüklemeyi alıcıya ihbar etmek, gerekli izinleri almak ve formaliteleri yerine getirmekle yükümlüdür. Uygulamada taşıma sözleşmesinin satıcı tarafından yapıldığı genişletilmiş FOB’lara rastlanmaktadır. Tesellüm konşimentosu ve yükleme konşimentosu farklıdır. Tesellüm konşimentosu düzenlense bile yükleme gerçekleşmeden satıcının sorumluluğu bitmez. Emtianın gemiye yüklenmesine kadar olan masraflar satıcı tarafından karşılanacaktır. Satıcı, emtianın ihracı için her türlü izni almak ve gümrük işlemlerini tamamlamakla sorumludur. Satıcı, emtiayı gemiye yüklettiğinde alıcıya ihbar etmelidir.
- Alıcının Yükümlülükleri
FOB’da alıcının yükümlülükleri satıcıdan daha fazladır. Alıcı, satış bedelini ve masrafları ödemelidir. Masraflar, taşıma sözleşmesinin masrafları, boşaltma masrafları ve emtianın ithali için gerekli vergi, resim, vb.’dir. Sigorta yükümlülüğü FOB’da her iki taraf için öngörülmemekte ama alıcının gemide teslim aldıktan sonra yapması tavsiye edilir. FOB’da taşıma sözleşmesi alıcının üstündedir ama anlaşmayla genişletilmiş FOB yapılarak satıcı bunu bedeli alıcı tarafından ödenmek kaydıyla yapabilir. Taşımayı yapacak gemiyi belirledikten sonra taşıma sözleşmesi yapan alıcı, geminin adını, yükleme noktasını, gerekli olması halinde yükleme tarihini satıcıya ihbar etmelidir. Alıcı, emtiayı gemide teslim almalıdır. INCOTERMS’de ayıba karşı sorumluluk düzenlenmemiştir. İç hukuk uygulanır. Muayene ve gözetim uygulanmak istenirse önceden kararlaştırılması yerinde olacaktır.
Masraflar ve Navlun Ödenmiş Olarak (Cost and Freight – CFR)
- Satıcının Yükümlülükleri
Satıcı emtiayı, gemide teslim etmek veya gemide yüklenmiş halde teslim edilmiş emtiayı alıcıya tedarik etmekle yükümlüdür.Satıcı, ticari faturayı ve sözleşmenin gerektirdiği diğer belgeleri alıcıya temin eder. Satıcı, emtianın ihracı için her türlü izni alır, gümrük işlemlerini yapar. İşlem maliyetleri satıcı tarafından karşılanır. Satıcı, masrafları kendisine ait olmak üzere satış sözleşmesinden yükümlüdür. Satıcının yükümlülüğü, limanda yükleme yapılmasıyla sona erer. Ürün ambalaj gerektiyorsa, satıcı uygun ambalajlamayı yapar.
- Alıcının Yükümlülükleri
Alıcı semeni ödemelidir. İthalat prosedürlerini tamamlamalıdır. Alıcı, emtianın ihracı için gerekli masraflar dışındaki masraflara, transit masraflarına ve ithalat için gerekli masraflara, boşaltma masraflarına katlanmak zorundadır. İhraç ülkesinin zorunlu kıldığı yükleme öncesi kontrol masrafları dışındaki kontrol masrafları da alıcı tarafından karşılanmalıdır.
Masraflar, Sigorta ve Navlun Ödenmiş Olarak (Cost, Insurance and Freight – CIF)
Taşıma ücreti, navlun ve sigortanın satış bedeline dahil olduğu teslim şeklidir. Yükleme ve boşaltma limanı açık bir şekilde belirtilmelidir. Yarar ve hasar gemiye yüklenince alıcıya geçer, masraflar ise boşaltma noktasına kadar satıcının sorumluluğundadır. Uygulamada kullanımı FOB gibi oldukça yaygındır.
- Satıcının Yükümlülükleri
Sözleşme konusu emtiayı gemide, belirlenen yer ve zamanda, ambalajlama gerektiriyorsa ambalajlı teslim eder. İhraç için gerekli izinleri alır, formaliteleri ve gümrük işlemlerini tamamlar. Satıcı, masrafını karşılayarak taşıma sözleşmesi yapar, masrafını karşılayarak emtiyaya sigorta yapar. Satıcı, emtia bedelinin 0 olacak şekilde sigortalatır. Satıcının yaptıracağı sigorta, C Klozu – asgari sigorta olacak şekildedir. Alıcı daha fazla sigorta isterse maliyetine katlanır. Emtianın ambalajlanması masrafları, navlun ve yükleme masrafları, sigorta masrafları, vergi, resim ve harçlar ile diğer masraflara katlanmak zorundadır. Satıcı, gerekli belgeleri alıcıya temin etmekle yükümlüdür. Satıcı, alıcının emtiayı satın alması için gerekli önlemleri alması için yeteri kadar zaman öncesinden alıcıya ihbarda bulunmalıdır.
- Alıcının Yükümlülükleri
Satış bedelini sözleşmede öngörülen şekil ve zamanda ödemelidir. Alıcı, satıcının ihracat için gümrükleme ve vergi, resim, vb. dışındaki tüm masraflarını ve ithalat vergi, vb. masraflarını üstlenmek zorundadır. Alıcı, transitle ilgili tüm masrafları üstlenmek zorundadır. Alıcı, satıcının ülkesinde ihracat için zorunlu olanlar dışındaki tüm muayene masraflarını üstlenmek zorundadır. Alıcı, emtianın ithali için gerekli izinleri almak ve formaliteleri yerine getirmek zorundadır.
